Je kent ze wel, zoetsappige quotes over reizen. Bijvoorbeeld: ‘Once a year, go someplace you’ve never been before’- Dalai Lama. Ik heb er ook een: heb je een probleem? Ga op reis. Vluchtgedrag? Je kunt ook gewoon met de auto of trein gaan. Ik geloof dat je reizen en change of scenery in je leven nodig hebt. Je groeit nu eenmaal niet binnen je comfort zone. Na drie weken Toscane wil ik een Italiaanse ‘dolce e caffe’ in Breda beginnen waar je staand aan de bar koffie drinkt voor 1 euro. En na bijna een maand tussen de Italianen ben ik veel nieuwe inzichten rijker. Dat alles wat gevuld is met pistachecrème echt goddelijk lekker is. En dat il dolce far niente, tutto con calma, spensieratezza en ‘opgewonden zijn’, voortaan mijn leven gaan beheersen. Ik vertel je waarom.
Prelude: spaghetti & soul searching in Toscane
Overbelast. Dat is wat ze zei. Fysieke en mentale vermoeidheid van het soort die niet meer weggaat als je een paar nachten – of een maand – goed slaapt. Hersenmist. Fouten maken in teksten. Niet na kunnen denken. Alles vergeten wat vijf minuten geleden tegen je is gezegd. Creativiteit en inspiratie: poef, weg. En dat is best vervelend als je leeft als freelancer en iemand bent met een hoge doelen lijst. Want het enige wat ertegen helpt, is lang genoeg helemaal niets doen. Waardoor je jezelf nog schuldiger en onproductiever gaat voelen en nog meer stress en onrust krijgt. Bovendien zaten we midden in de oversociale en donkere laatste maanden van het jaar, dus het hele stappenplan over rust pakken en lekker wandelen in de buitenlucht kon ook de prullenbak in.
Ik had een harde reset nodig. Een renaissance.
En dus vertrok ik in januari, de droeftoetterigste maand van het jaar, voor een ‘workation’ (iets met je werk niet kunnen loslaten) naar de bakermat van de Renaissance: Toscane. Waar de Chianti en Vino Nobile di Montepulciano rijkelijk vloeien, waar de pasta al dente is en de koffie sterk. Mijn uitvalsbasis was het appartement van achternicht Marieke in hartje Siena, aan de Piazza del Campo. Marieke woont al jaren in Toscane en heeft sinds 3 jaar een eigen yoga studio in Siena. Wat bleek? Dagelijks slenteren door de steile straatjes, urenlang wijn drinken in de winterzon, goed eten, yin yoga en een flinke portie Italiaanse mindset is soms alles wat je nodig hebt.
Italiaanse mindfulness: il dolce far niente
Het jaar voordat een bepaalde pandemie losbrak – de ironie – verscheen er een artikel op TIME over niksen: the Dutch Lifestyle Concept of Doing Nothing. Er wordt uitgebreid uitgelegd hoe goed dat niksen is voor je brein en hoe wij Nederlanders dat doen. Ik snap eerlijk gezegd niet dat dit woord bestaat, want Nederlanders – het overgrote deel – kunnen dat dus helemaal niet. En nee, een avondje bingewatchen valt niet onder niksen. Ten eerste, we leven vanuit het gevoel dat we het moeten ‘verdienen’. Die vrije tijd. En áls we dan die vrije tijd inzetten, voelen we ons vaak alsnog schuldig, want je had ook je huis nog kunnen opruimen of die sportles kunnen meepakken. En tot slot: wat is niksen? Je hoeft maar in een trein of op een terras te gaan zitten om te ontdekken dat er tegenwoordig niemand nog in staat is om gewoon te zitten en de omgeving en het moment in zich op te nemen. In 3D. Los van een scherm. Nietsdoen. Ik kon dat niet meer in ieder geval.
In Italië hebben ze er ook een term voor: il dolce far niente. Letterlijk vertaald: het zoete nietsdoen. Maar hier kunnen ze het ook écht. Zonder schuldgevoel de simpele dingen waarderen en in het moment leven. Het gaat even niet om doen, maar om zijn. ‘Genieten’ zoals de Verhulstjes zouden zeggen. En met trots. De Italianen hebben het uitgevonden en ze zijn er meester in. Denk aan de riposo, een rustmomentje na de lunch of de term spensieratezza, wat staat voor ‘niet nadenken’ of zorgeloos zijn. Sinds mijn bezoek aan Toscane beoefen ik steeds vaker bewust deze vorm van Italiaanse mindfulness. Genieten van een espresso in de ochtend (goed, dat duurt inderdaad maar twee slokken) en vooral loslaten waar je geen invloed op hebt.
- Il dolce far niente: het zalige nietsdoen (zonder schuldgevoel).
- Spensieratezza: zorgeloosheid (niet te verwarren met sprezzatura, wat nonchalant betekent en dé kledingstijl is van de Italiaanse gentleman).
Il dolce far niente: nietsdoen zonder schuldgevoel. Het gaat even niet om doen, maar om zijn. De Italianen hebben het uitgevonden en ze zijn er meester in.
Intens genieten van de kleine dingen (die eigenlijk groot blijken te zijn)
In Italië (Sardinië) ligt één van de vijf Blue Zones op deze wereld. Dit zijn plekken waar de meeste 100-jarigen wonen. Het bijzondere is, dat deze mensen vaak ook heel vitaal oud worden. Welvaartsziekten zoals diabetes, kanker en hart- en vaatziekten komen hier nauwelijks voor. Hun eetpatroon, natuurlijke manier van bewegen en sociale netwerk hebben hier veel mee te maken. Maar ook de tijd die ze nemen om te ontspannen en ontstressen (daar heb je il dolce far niente weer). In de Blue Zones leven de mensen ‘simpel’, maar hierdoor is de kwaliteit van leven juist enorm hoog.
Vooral het sociale aspect lijkt een belangrijke factor in de Blue Zones. Toevallig: de Italianen hebben óveral sociale rituelen voor. Van de caffè al banco in de ochtend, de uitgebreide lunch met de familie op zondagmiddag, de aperitivo voor het diner of de passeggiata: lekker met elkaar flaneren voor de fun. Dit ommetje maken ze vaak vóór het avondeten of na de lunch op zondag. We maken het leven te ingewikkeld. In Toscane halen ze levensgenot uit de ‘simpele’ dingen. Plezier en samenzijn met familie en vrienden is de essentie. Daarbij verkiezen ze kwaliteit boven kwantiteit en dit vind je in alles terug. Kijk maar naar de Italiaanse keuken: de gerechten vallen of staan met de kwaliteit van de ingrediënten en de simpliciteit van het recept. De producten zijn van het seizoen en komen uit de buurt (chilometro zero KM0) en ze verspillen er niets.
- Maak van eten, drinken en bewegen een sociaal moment met familie of vrienden.
- Neem tijd voor de simpele dingen (die zijn namelijk groots). Kies voor kwaliteit.
Intens genieten van de kleine dingen (die eigenlijk groot blijken te zijn)
In Italië (Sardinië) ligt één van de vijf Blue Zones op deze wereld. Dit zijn plekken waar de meeste 100-jarigen wonen. Het bijzondere is, dat deze mensen vaak ook heel vitaal oud worden. Welvaartsziekten zoals diabetes, kanker en hart- en vaatziekten komen hier nauwelijks voor. Hun eetpatroon, natuurlijke manier van bewegen en sociale netwerk hebben hier veel mee te maken. Maar ook de tijd die ze nemen om te ontspannen en ontstressen (daar heb je il dolce far niente weer). In de Blue Zones leven de mensen ‘simpel’, maar hierdoor is de kwaliteit van leven juist enorm hoog.
Vooral het sociale aspect lijkt een belangrijke factor in de Blue Zones. Toevallig: de Italianen hebben óveral sociale rituelen voor. Van de caffè al banco in de ochtend, de uitgebreide lunch met de familie op zondagmiddag, de aperitivo voor het diner of de passeggiata: lekker met elkaar flaneren voor de fun. Dit ommetje maken ze vaak vóór het avondeten of na de lunch op zondag. We maken het leven te ingewikkeld. In Toscane halen ze levensgenot uit de ‘simpele’ dingen. Plezier en samenzijn met familie en vrienden is de essentie. Daarbij verkiezen ze kwaliteit boven kwantiteit en dit vind je in alles terug. Kijk maar naar de Italiaanse keuken: de gerechten vallen of staan met de kwaliteit van de ingrediënten en de simpliciteit van het recept. De producten zijn van het seizoen en komen uit de buurt (chilometro zero KM0) en ze verspillen er niets.
- Maak van eten, drinken en bewegen een sociaal moment met familie of vrienden.
- Neem tijd voor de simpele dingen (die zijn namelijk groots). Kies voor kwaliteit.
Opgewonden zijn
Wanneer je vanaf een terrasje in Toscane met je Aperol Spritz de Italianen een tijdje observeert, ziet alles er al snel uit als een aflevering van Maestro. Je kunt geen Italiaans leren zonder een flinke cursus handgebarentaal. ‘Basta!’ komt nu eenmaal intenser over als je iemand hevig met handen en armen ziet zwaaien. En intens is misschien wel de juiste benaming voor de manier waarop de Italianen leven. Ze zijn vurig, passievol, expressief en luid en doen alles vol overgave.
Dit deed me denken aan een speech op de dromerige bruiloft van bestie Nate. Het ging over ‘opgewonden zijn’. Opgewonden raken door elkaar, uiteraard. Maar ook opgewonden zijn over alle dingen die je doet in je leven. De reden om je bed uit te komen.
De Italianen zijn de belichaming van opgewonden zijn. Je ziet het terug in de architectuur en kunst: overal vind je dat vleugje extravagantie, een tikkeltje drama. Alles is levendig en liefdevol.
In mijn favoriete koffiebar in Siena, Fiorella, hangt de Italiaanse namaak van één van de meest romantische foto’s van fotograaf Robert Doisneau. Deze zwart-wit foto omvat alles: een vurige liefde voor een Italiaanse ‘dolce e caffe’. Als ik ergens niet zo veel passie voor voel als het eten van een croissant met pistachecrème, waarvoor doe ik het dan eigenlijk?
- Leef vol opwinding en met passie voor wat je doet (met of zonder handgebaren).
- Eet af en toe een croissant met pistachecrème.
© ‘Doisneau al caffe Fiorella’ – Caffè Fiorella
De Italianen zijn de belichaming van opgewonden zijn. Ze zijn vurig, passievol, expressief en luid en doen alles vol overgave.
De perfecte balans: tutto con calma
Tegenover al die opwinding staat het Italiaanse mantra tutto con calma. Doe alles met kalmte. Piano, piano. Wanneer je in de supermarkt wilt afrekenen, drankjes wilt bestellen in een wijnbar of achter iemand loopt en niet kunt inhalen. Geduld. Let it go. De ansichtkaarten die ik 1,5 maand geleden op de post deed, zijn nog altijd niet aangekomen. Je kunt het niet versnellen en dat moet je ook niet willen. In Toscane zijn ze niet van het haasten. Italianen doen dingen langzaam en naar behoren. Ze werken om te leven en leven niet om te werken.
- Tutto con calma: onthaast, doe alles met kalmte (maar wel met overgave en passie).
Na drie weken het Italiaanse leven leven, voelde ik me als Nederlander een beetje dommig. We zijn lomp, ongeduldig en overwerkt en weten niet hoe we intens moeten genieten van kleine dingen. Of we denken dat we het eerst moeten verdienen. Bij de incheckbalie op het vliegveld begon het Nederlandse gezeik alweer. Het stel achter me stond een half uur tegen elkaar te zeuren over hoe traag alles gaat bij ‘die Italianen’ en het feit dat er ‘maar één balie’ geopend was. Het duurde nog ruim drie uur voordat we zouden vertrekken, wat wil je in hemelsnaam nog allemaal doen dan. Maar hé, spensieratezza, niet mijn problemen. Die heb ik achtergelaten in Toscane.
Ook even het Italiaanse leven leven? Lees het blogartikel over de ultieme selfcare stedentrip naar Siena met álle tips over wat je wilt doen, zien en eten in deze Toscaanse stad.
